Жол-көлік оқиғасының алдын алу бойынша «Жол қозғалысы ережелерін білу - қауіпсіздіктің негізі» ұлттық бағдарламасы (1-10 қыркүйек аралығында)

Міндеттері:

-     жол қозғалысы қауіпсіздігіне адамдық факторлардың әсерін азайту;

-     жол қозғалалысы ережелерін бұлжытпай орындауға қол жеткізу;

-     жол-көлік жарақатының деңгейін азайту;

-   көшелерде және жолдарда балалардың қауіпсіз мінез-құлық дағдыларын дамыту;жол белгілерін білу және жол қозғалысы ережелерін меңгеруге жағдай жасау;күнделікті өмірде жол қозғалысы ережелерін қолдану дағдыларын тәрбиелеу.

Негізгі қағидалары:

1.    Адам өмiрiн экономикалық мүдделерден (көлiк құралдарынан) артық бағалау басымдылығы.

2.    Азаматтық қоғамның жолдағы қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қатысуы.

3.    Жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз етудің барлық субъектілерінің жауапкершілігінің қайтымсыздығы мен ынтымақтастығы.

4.    Жол қозғалысы қауіпсіздігі мәселесі шешіміне кешенді қарау.

5.    Жол-көлік оқиғасынан зардап шеккендерге уақытылы және сапалы медициналық көмек көрсету.

Соңғы жылдары автомобилизацияның күрт өсуінен"ұлттық апат" сипатына ие көптеген проблемалар, оның ішінде жол-көліктікжарақаттанулардың туындауына алып келді.Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының болжамдарына сәйкес, 2030 жылға қарай жол апаттары инфекциялық генез мен қант диабеті ауруларынан кейін адам өлімінің 7-ші себебі болуы мүмкін. Жыл сайын 1,2 миллионнан астам адам жол-көлік оқиғаларынан (жол-көлік оқиғаларында) қайтыс болып, 20-50 миллионға жуық адам жарақат алады, бұл мәселенің шамасы мен ауырлығын көрсетеді.

 

Соңғы жылдары республикада жазатайым оқиғалар мен жарақаттар саны артып келеді: 2016 жылы 100 мың адамға есептегенде  3270,3-тен 2017 жылы 3442,2-ге дейін. 2017 жылғы жасөспірімдер арасында 15-17 жас аралығындағы жасөспірімдер арасында жарақат деңгейі артып, 100 мың адамға шаққанда 6517,9 құрады, бұл 2016 жылы 6450,8-ке қарсы, бұл басқа жас топтарына (15 жасқа дейінгі балалар мен ересектерге қарағанда) 2 есе жоғары.

 

Аймақтардағы жол-көлік оқиғаларының жиілігін талдау көрсеткендей, кейбір өңірлерде Жамбыл (214,5), Алматы (175,2), Павлодар (156,3), Шығыс Қазақстан (131,7) облыстарында оның деңгейі орташа республикалық көрсеткіштен асады (111,2). Сонымен қатар, жол-көлік оқиғаларының 95% -ы өндіріспен байланысты емес.Шығыс Қазақстан (34,4), Ақмола (12,6), Алматы қаласы (22,8) және Ақтөбе облыстарында (9,4) және 18 жас аралығындағы жастар санатында 100,3 мың адамға шаққанда өнеркәсіптік жол-көлік жарақаттарының деңгейіреспубликалық көрсеткіштен бірнеше есе жоғары. Жасөспірімдер арасында кәсіби жарақаттардың жоғары деңгейі Алматы (22,8), Солтүстік Қазақстан (10,3), Ақмола (7,5) және Маңғыстау (3,9) облыстарында тіркелді (100 мың халықтың).

 

Жол қозғалысы жарақаттарымен туындаған жағдай жол қозғалысы ережелерін білмейтіндіктен және жол қозғалысы жағдайына дұрыс бейімделе алмайтындығын дәлелдейді, бұл жол-көлік оқиғаларының жарақаттарының алдын алу мәселелеріне жеткіліксіз көңіл аудару салдарынан туындайды.

 

Республикада жол-көлік оқиғаларының жарақат алуына жол бермеу үшін, оның ішінде: балалар, жасөспірімдер мен жастар арасында, жол ережесін сақтау, алкогольден бас тарту, уақытылы тасымалдау, алғашқы көмек көрсету және басқа да іс-шаралар арқылы қоғамның барлық мүдделі тараптарының күштерін нығайту қажет.

 

Іске асыру тетігі

Іске асырудың негізгі тетігіжергілікті деңгейде осы іс-шараларды өткізумен бірыңғай әдістемелік негізде Қостанай облысы әкімдігі, Қостанай облысы әкімдігінің Денсаулық сақтау басқармасы, Қостанай облысы қоғамдық денсаулық сақтау комитетінің және қоғамдық денсаулық сақтау департтаменті, мамандандырылған қызметтер, алғашқы медициналық-санитарлық көмек көрсететін ұйымдардың, Қостанай облыстық салауатты өмір салтын қалыптастыру проблемалары орталығы біріккен қызметіне байланысты.

Жол қозғалысы ережелерін сақтауда ата-аналар балаларға үлгі болуы керек.

Үйден шыққан кезде.

Егер үйдің кіреберісінде қозғалыс болса, жақындап келе жатқан көліктің бар-жоғына баланың назарын аударыңыз. Егер кіреберісте көліктер болса немесе ағаштар өсіп тұрса, қозғалысты уақытша тоқтатыңыз және ешқандай қауіп жоқ екеніне айналаңызға қараңыз.

Тротуарда жүру кезінде.

-          Оң жағынан жүріңіз.

-          Ересек адам жолдың жағында болуы керек.

-          Ересек адам жол бөлігінің жағынан жүру қажет.

-          Егер тротуар жолға жақын болса, ата-ана баланың қолын ұстауы керек.

-          Баланы тротуар бойымен жүруге,автокөліктердің ауладан шығып кетуін мұқият қадағалауды үйретіңіз.

-          Балаларды жолға шығуды үйретпеңіздер, арблар мен шаналарды тротуар бойымен шығып жүруге үйретіңіз.

Жолдан өтуге дайындалу

-          Тоқтатыңыз, жол бөлігіне көз салыңыз.

-          Баланың жолды бақылауын үйретініз .

-          Өз қозғалыстарыңызды баса айтыңыз: жолды қарау үшін басыңызды бұрыңыз. Жолды тексеру үшін көлікті тоқтату, автокөліктерді өткізу үшін тоқтау.

-          Балаңызды қашықтыққа теңестіруге, жақында келе жатқан машиналарды ажыратуға үйретіңіз.

-          Баламен тротуардың шетінде тұрмаңыз.

-          Балаланын көліктін бұрылуға дайындығына, көліктердегі бұрылыс сигналдары туралы айтып беріңіз.

-          Автокөліктің өтпелі кезеңде қалай тоқтайтынын көрсетіңіз, себебі ол инерция арқылы қозғалады.

Жолды бойын кесіп өту кезінде

-     Жолдан тек жаяу жүргіншілер өткелінде немесе қиылыс жолында өтіңіз.

-     Көлік жоқ болса да, тек жасыл жарық шамына жүріңіз.

-     Жол бойына бара жатып, сөйлесуді тоқтатыңыз.

-     Асықпаңыз, жүгірмеңіз, бірқалыпты жолдан өтіңіз.

-     Алдын-ала көшені қарамай,баламен көліктен немесе бұталар арасынанжолдың жүріс бөлігіне қарай шықпаңыз.

-     Балаға көлік жоқ болсада жолдан абайлап өту қажет екенін, себебі, көлік ауладан немесе шолақ көшеден шығуы мүмкін екенін түсіндіріңіз.

Көлікке отырғызу және түсіру кезінде

-     Алдымен, баладан бұрын шығыңыз, өйткені бала құлап немесе жолға шығып кетуі мүмкін.

-     Есікке қарай толық тоқтағаннан кейін ғана жақындаңыз.

-     Тоқтау зонасы – қауіпті орын, сондықтан баланы мұқият болуға үйретіңіз (жолдың нашар көрінісі, жолаушылар баланы жолға итеріп жіберуі мүмкін мүмкін).

Ата-аналарға арналған бірнеше кеңестер

Балабақшаға барар жолда немесе көшелерден қауіпсіз жүріс туралы балалармен сөйлесіңіз. Көшедегң тәртіп - бұл жаяу жүргіншілер қауіпсіздігінің кепілі, балаға мысал ретінде дәлелдеу керек.

Жол қозғалысы ережесін бұзудың ең өрескел қателіктерінің бірі - мас күйінде көлік басқару болып табылады.

 

Соңғы жылы Қазақстанда 27 мың жол-көлік оқиғасынан зардап шекті,  3 мыңы автомобиль дөңгелектері астында қаза тапты. Әрбір үшінші оқиға мас күйінде көлік айдаған жүргізушілердің кінәсінен болған. Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы» Кодексінде мас күйінде автокөлікті басқаратын тұлғалардың алдындағы жауапкершілігі алдыңғы заңдармен салыстырғанда өсті.

Алкоголді қолдану фактісі техникалық өлшеу құралдары (алкогольді тестерлер) арқылы анықталады. Алкотесттермен тек дем шығару кезінде алкогольдің мөлшерін анықтауға болады.

 

Мас күйінде көлік жүргізу жазасы - құқықтарды айыру (Қазақстан Республикасының Әкімшілік кодексінің 608-бабы).

Алкогольді тұтыну және жол-көлік жарақаттары: қауіп туралы дәлелдер

· Ойлау үрдістерінің, көру қабілетінің және реакцияның төмендеуі.

 •  Қандағы (СAK) кез келген нөлден жоғары алкоголь деңгейі апат қаупін арттырады.

 •  Тұтастай алғанда халық: СAК 0.04 г / дл асқан кезде қауіп деңгейі айтарлықтай артады.

• СAK 0.05 г / дл-ден астам болған мотоциклистлер: AAC = 0-ге қарағанда жол-көлік апатын 40 есе жоғары қауіп төндіреді.

• САК 0-ден жоғары 16-20 жас аралығындағы кез келген жүргізушілер:

апат қаупі 30 жастан асқан жүргізушілерге қарағанда 3 есе жоғары болады.

 • Есірткі заттарын қосып қолдану: есірткі заттарын алкогольмен бірге пайдалану кезіндеқауіп 3 есе артады.

Қауіппен байланысты әрекеттердің басқа түрлері: - шектелген жылдамдықты арттыру: жоғары жылдамдықтағы жол-көлік оқиғалары және жолдан шығып кету; - қауіпсіздік техникасын қауіпсіздік белдіктер, дулығаны пайдаланудан бас тарту

         Жол-көлік апатынан зардап шеккендердің 70% -ы өлім-жітім себептері - куәгерлердің әрекетсіздігі немесе дұрыс әрекет етуі. Медицинада «алтын сағат» ұғымы бар: жарақат алған алғашқы сағаттарда толық медициналық көмек алады, сосын 90% тірі қалады. Егер көмек екі сағатта берілсе, онда 10% аман қалады.

Авариядағы жарақаттар әртүрлі, кейде өте күрделі.

 

Зерттеу нәтижесі бойынша, жазатайым оқиғалардан болған жарақаттар статистикасы дененің әртүрлі бөліктері түрлі жолдармен жарақат алғандығын көрсетеді:

• көбінесе зардап шеккендер әр түрлі бастық жарақаттар алады (шамамен 60%);

• Аяқтың сынуы немесе жарқырауы (шамамен 10%) - зиян келтірумен байланысты жиі кездесетін;

• Үшіншіден, қолдың жарақаты (әр он екінші).

Жол апаттар  кезінде ең көп таралған жарақаттардың бірі:

• сынықтар;

• көгеру;

• басқа сүйек жарақаттары.

ЖКО жүргізушілерінің, жолаушыларының, апаттардың куәгерлерін қамтамасыз етуі мүмкін авария болған жағдайда көмек көрсетудің үш үлгілік ұйымдастырушылық сатысы бар:

• авария болған жерде жедел жәрдем көрсету (жәбірленушіні автокөліктен шығару және өмірге қауіп төнген жағдайда жедел көмек көрсету);

• жедел жәрдем шақырту;

• Барлық құрбандарды медициналық мекемеге тасымалдау.

 

Жарақат кезінде дене жарақатын азайту үшін мынадай әрекеттер алгоритмі ұсынылады:

1. Жәбірленушіге қосымша жарақат әсерін тоқтату (жанып тұрған машинаны тартып алу, мүмкіндігінше қоқыстарды алу және т.б.).

2. Жедел жәрдем келгенге дейін жарақаттанған адамның өмірлік маңызды функциялары (жүрек соғысы, тыныс алу) сақталуы керек.

3. Жедел жәрдемді қарсы алу үшін жәбірленуші дәрігерлеріне тапсыру.

4. Егер медициналық көмек кешіктірілсе және жәбірленушіні өз бетінше алып тастау мүмкіндігі болса - тасымалдауды жүзеге асырады.

Денсаулық сақтау тұрғысынан алғанда, егде жастағы адамдарға қатысты ең күрделі мәселе, олардың көлік қозғалысы өз қажеттіліктеріне сәйкес келмейтіндіктен, үйден тыс жерлердегі қозғалысы шектелуі мүмкін. Қауіпсіздік проблемасы жиі фонда. Жол-көлік оқиғаларының жарақаттары қарт адамдар өлімінің негізгі себептерінің бірі болып табылмайды. Алайда, жол апаттарына ұшыраған егде жастағы адамдардың саны ел халқының үлесінен жиі асып түседі; әсіресе көптеген қарт адамдар жол-көлік апаттарының құрбандары ретінде, осал жолды пайдаланушылар. Атап айтқанда, апат салдарынан егде жастағы жаяу жүргіншілердің жарақаттануы мен өлімі өте жоғары.

Бұл негізінен егде жастағы адамдардың физикалық әлсіздігінен туындайды. Жол қозғалысы қауіпсіздігіне қатер төндіретін ескі жүргізушілер дұрыс емес деп санайды. Жалпы егде жастағы жүргізушілер барлық жастағы топтар арасында ең төменгі жазатайым оқиғалардан, олардың жарақаттануы мен олардың осалдығынан қайтыс болғандығынан жоғары деңгейде. Соның салдарынан типтік жарақаттар әртүрлі соқтығысулардан ерекшеленеді: егде жастағы адамдарда өлімге әкелетін кеуде жарақаттары жас драйверлерге қарағанда жиі кездеседі.

Қартаю және тасымалдау жөніндегі соңғы зерттеулерге сәйкес, жаяу жүргіншілердің қауіпсіздігі егде жастағы адамдардың негізгі қауіпсіздігі болып саналды. Бұл зерттеулер қарттар үйден есікке дейін сапарларға қол жеткізе алатын жоғары сапалы қоғамдық көлік болмаса, жеке автокөліктерді пайдалану ең қауіпсіз көлік құралы болып қалады.